หนุ่มสาวชาวออฟฟิศหรือประชาชนผู้สัญจรทั่วไปที่สะดวกใจใช้บริการรถไฟฟ้าบีทีเอส (BTS) อาจเกิดความสงสัยที่มาพร้อมกับความล่าช้าและข้อความที่เขียนอธิบายถึงการปรับเปลี่ยนระบบวิทยุที่ใช้กับระบบ "อาณัติสัญญาณ" ทำให้รถไฟฟ้าไม่สามารถให้บริการตามเวลาเร่งด่วนได้ ซึ่งเรื่องเช่นนี้เกิดขึ้นติดต่อกัน 3 วันในช่วงเวลาเร่งด่วนอีกต่างหาก ซึ่งคงมิใช่เหตุสุดวิสัย ผู้ใช้บริการจึงต้องการคำตอบที่แน่ชัดกว่าที่ระบุมา วันนี้ทีมข่าวสกู๊ปพิเศษจะอาสาพามาเฉลยว่า "ระบบอาณัติสัญญาณ" คำๆ นี้หมายความว่าอะไร
ระบบอาณัติสัญญาณรถไฟ เป็นระบบกลไกสัญญาณไฟหรือระบบคอมพิวเตอร์ในการเดินขบวนรถไฟ เพื่อแจ้งให้พนักงานขับรถไฟทราบสภาพเส้นทางข้างหน้า และตัดสินใจที่จะหยุดรถ ชะลอความเร็ว หรือบังคับทิศทาง ให้การเดินรถดำเนินไปได้อย่างปลอดภัย รวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ
โดยเฉพาะในการเดินรถสวนกันบนเส้นทางเดียว หรือการสับหลีกเพื่อให้รถไฟวิ่งสวนกันบริเวณสถานีรถไฟ หรือควบคุมรถไฟให้การเดินขบวนเป็นไปตามที่กำหนดไว้กรณีที่ใช้ระบบอาณัติสัญญาณแบบคอมพิวเตอร์
1. รถไฟมีระบบในการขับเคลื่อนชัดเจน
อธิบายอย่างง่ายสุด “อาณัติสัญญาณรถไฟ” หรือ Railway Signalling System เป็นระบบสื่อสารขั้นพื้นฐานสุดของการเดินรถไฟ ทำให้รู้ว่ารถรู้ว่าตัวเองอยู่ตรงไหนของราง และศูนย์ฯ รู้ว่าแต่ละขบวนรถอยู่ตรงไหน
คุณคิดว่ารถไฟฟ้าในปัจจุบันใช้ระบบใดในการควบคุมการเดินรถบ้าง? แน่นอนว่ามีหลายระบบ แต่สำหรับระบบควบคุมการเดินรถของรถไฟฟ้า BTS และรถไฟฟ้าสายสีม่วง จะใช้ระบบที่ชื่อว่า Communication Based Train Control หรือเรียกย่อๆ ว่า CBTC ซึ่งจะมีการสื่อสารกันระหว่างศูนย์ควบคุมการเดินรถและรถไฟผ่านคลื่นวิทยุ
นิยมใช้คลื่น Wi-Fi ความถี่ 2.4 GHz หรือ 5 GHz หรืออาจจะไปใช้เครือข่าย GSM-R (ซึ่งรถไฟความเร็วสูงเลือกใช้ความถี่นี้) ไปเลย
โดยตั้งแต่ปี 2552 บริษัท BTS ใช้ระบบอาณัติสัญญาณของบริษัท Bombardier แต่ก่อนหน้านี้ใช้ ระบบอาณัติสัญญาณของบริษัท Siemens
2. รถไฟเสมือนเป็นคอมพิวเตอร์ ติดต่อกับศูนย์ฯ ผ่าน Wireless
ระบบรถไฟฟ้าที่กล่าวไปข้างต้น แน่นอนว่าต้องใช้เครือข่าย Wi-Fi ในการสื่อสารระหว่างขบวนรถกับศูนย์ควบคุมฯ ซึ่งตัวขบวนรถไฟนั้นเปรียบเสมือนคอมพิวเตอร์เครื่องหนึ่ง มีการเชื่อมต่อกับระบบเครือข่ายผ่าน Wi-Fi Intelligent Access Point ที่ติดตั้งอยู่ตามเส้นทาง
ซึ่งสังเกตเห็นได้ง่ายๆ นั่นก็คือ “เสาสีเทา” ที่ติดตั้งไปตลอดเส้นทางนั่นแหละ บนยอดเสาจะมีเสาอากาศ Wi-Fi สีขาวๆ ติดตั้งไว้อยู่ โดยรถไฟจะเชื่อมต่อกับระบบเครือข่ายผ่านเจ้าอุปกรณ์ตัวนี้ โดยมีแผนผังการเชื่อมต่อเครือข่ายดังภาพประกอบ
เมื่อคอมพิวเตอร์บนรถไฟเชื่อมต่อกับระบบเครือข่าย จะทำให้ศูนย์ควบคุมการเดินรถสามารถมองเห็นและติดตาม รวบถึงควบคุมการเคลื่อนที่ของรถไฟได้ เพื่อสามารถเดินรถได้อย่างปลอดภัย
3. ตัวรถไม่ได้พัง แต่คาดว่าเป็น “คลื่นรบกวน” ?
ทางด้าน BTS นำโดย ดร.อาณัติ อาภาภิรม ประธานกรรมการที่ปรึกษา บมจ.ระบบขนส่งมวลชนกรุงเทพ ผู้ให้บริการรถไฟฟ้า BTS ระบุว่าสาเหตุที่รถไฟฟ้าบีทีเอสเกิดปัญหาขัดข้องบ่อยครั้งในช่วงนี้ เป็นเพราะ “ระบบอาณัติสัญญาณ” ที่สถานีสยามถูกคลื่นวิทยุสื่อสารรบกวน จึงไม่สามารถใช้ระบบอัตโนมัติในการเดินรถได้ ต้องเปลี่ยนมาใช้ระบบ Manual ส่งผลให้การเดินรถล่าช้า และส่งผลต่อเนื่องไปยังสถานีอื่นๆ
การแก้ไขมี 2 ทางเลือกคือ “ใช้ระบบ Manual” กับ “การหยุดเดินรถทั้งระบบ” ซึ่ง BTS เลือกการปรับระบบจากเดินรถแบบ “อัตโนมัติ” มาเป็นเดินรถแบบ “Manual”
ที่ผ่านมาบริษัทได้วางระบบอาณัติสัญญาณใหม่ ซึ่งจะป้องกันคลื่นรบกวนจากตึกสูงที่ส่งผลต่อการให้บริการเดินรถ แต่การวางระบบใหม่จำเป็นต้องใช้เวลา ซึ่งในส่วนของสถานีสยามยังระบบเก่าอยู่ โดยคาดว่าภายในสิ้นปีนี้จะสามารถวางระบบป้องกันคลื่นรบกวนได้ตลอดแนวเส้นทาง
"ส่วนสาเหตุของการขัดข้องที่ผ่านมา 3 วันนั้น เบื้องต้นมาจากปัญหาระบบอาณัติสัญญาณถูกคลื่นวิทยุสื่อสารรบกวน การแก้ไขมี 2 ทางเลือกคือใช้ระบบแมนวล (manual) แทน กับการหยุดเดินรถทั้งระบบ ซึ่งบีทีเอสเลือกการปรับระบบจากเดินรถอัตโนมัติมาเป็นเดินรถแบบแมนนวล จึงทำให้เกิดผลกระทบดังกล่าว"
การเปลี่ยนมาใช้เป็น manual ก็เลยกลายเป็นเหตุให้เกิดความปั่นป่วนในวันนี้
