ตรวจมะเร็งต่อมลูกหมาก

ตรวจมะเร็งต่อมลูกหมาก

ประเทศไทยก้าวเข้าสู่การเป็นสังคมสูงวัย (Aged Society) มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 โดยโรคของต่อมลูกหมากเป็นโรคหนึ่งที่พบได้บ่อยขึ้นในชายสูงวัย ต่อมลูกหมากมักเริ่มโตขึ้นเมื่ออายุ 50 ปีขึ้นไป หลายท่านคงได้ยินชื่อโรคต่อมลูกหมากโตที่ผู้ชายสูงวัยหลายๆคนมีอาการจากโรคนี้ เมื่อต่อมลูกหมากโตขึ้น จะทำให้เกิดการกดเบียดท่อปัสสาวะ ทำให้มีอาการปัสสาวะลำบาก ต้องออกแรงเบ่งมากขึ้น ปัสสาวะไม่พุ่ง ปัสสาวะบ่อย กลั้นไม่ค่อยอยู่ บางคนที่มีอาการรุนแรงอาจทำให้เกิดการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ หรือมีอาการปัสสาวะไม่ออกจนต้องไปใส่สายสวนปัสสาวะที่โรงพยาบาล เป็นต้น ในปัจจุบันการรักษาโรคต่อมลูกหมากโตมีวิธีการรักษาที่หลากหลาย ตั้งแต่การรับประทานยา การผ่าตัดโดยการส่องกล้อง รวมถึงการรักษาต่อมลูกหมากโตโดยใช้ความร้อนจากไอน้ำ เป็นต้น ทำให้ผู้ป่วยมีทางเลือกในการรักษาที่หลากหลายมากขึ้น

โรคของต่อมลูกหมากอีกโรคหนึ่งที่พบได้ในชายสูงวัยเช่นเดียวกันคือ มะเร็งต่อมลูกหมาก ทำให้หลายคนสงสัยว่าอาการปัสสาวะลำบากที่ตนเองมีอาการอยู่นั้นเกิดจากโรคต่อมลูกหมากโต หรือมะเร็งต่อมลูกหมากกันแน่เนื่องจากทั้งสองโรคนี้มักพบในชายสูงวัยเช่นเดียวกัน ทั้งแพทย์และคนไข้เองก็ต้องการการวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากให้ได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ซึ่งแน่นอนว่าจะช่วยให้ผลการรักษามะเร็งดีกว่าในกรณีที่มีการแพร่กระจายแล้ว การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากระยะเริ่มต้นโดยดูจากอาการพียงอย่างเดียวนั้นทำได้ค่อนข้างยาก เพราะอาการมักคล้าย ๆ กัน หรือไม่จำเพาะเจาะจงต่อมะเร็งต่อมลูกหมาก ดังนั้นแพทย์จะทำการตรวจร่างกายโดยการตรวจทางทวารหนักร่วมกับการตรวจเลือดหาค่า PSA ร่วมด้วย การตรวจคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากเริ่มแพร่หลายมากขึ้น โดยทั่วๆไปมักเริ่มทำการตรวจคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมากในผู้ชายที่อายุประมาณ 50 ปีขึ้นไปที่ร่างกายแข็งแรงพอสมควร หรืออาจจะเริ่มตรวจที่อายุน้อยกว่า 50 ปี ในกรณีที่มีความเสี่ยงสูงเช่น ประวัติญาติสายตรงมะเร็งต่อมลูกหมาก เป็นต้น

การตรวจร่างกายทางทวารหนักถ้าตรวจพบจุดที่มีความแข็งผิดปกติบนผิวต่อมลูกหมากจะทำให้สงสัยมากขึ้นว่าอาจมีมะเร็งต่อมลูกหมากซ่อนอยู่ แต่การตรวจทางทวารหนักที่พบต่อมลูกหมากโตเพียงอย่างเดียวไม่สามารถยืนยันได้ว่าไม่เป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเพราะอาจมีจุดที่เป็นมะเร็งซ่อนอยู่ในตำแหน่งอื่นของต่อมลูกหมากที่คลำไม่พบได้ ดังนั้นแพทย์จะทำการตรวจเลือดหาค่า PSA เพิ่มเติมเพื่อช่วยในการคัดกรองมะเร็งต่อมลูกหมาก ในกรณีที่ค่า PSA สูงกว่าปกติจะทำให้สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากมากขึ้น แต่มีบางภาวะที่ทำให้ค่า PSA ขึ้นสูงกว่าปกติโดยที่ไม่ได้มีมะเร็งต่อมลูกหมากได้ ตัวอย่างเช่น ต่อมลูกหมากอักเสบ การใส่สายสวนปัสสาวะ เป็นต้น ดังนั้น การที่ค่า PSA สูงก็ไม่ได้แปลว่าจะเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป

เมื่อตรวจพบจุดที่ผิดปกติจากการตรวจทางทวารหนัก หรือค่า PSA สูงโดยที่ไม่พบสาเหตุอื่น ๆ แพทย์จะแนะนำให้ทำการตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากเป็นขั้นตอนต่อไป การตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมากนี้จะทำการตรวจโดยใช้เข็มเจาะผ่านการตรวจอัลตราซาวด์ทางทวารหนักเพื่อให้ได้ชิ้นเนื้อมาตรวจทางพยาธิวิทยา ซึ่งถ้าพบเซลล์ที่ผิดปกติก็จะสามารถให้การวินิจฉัยมะเร็งต่อมลูกหมากได้ นอกเหนือจากการตรวจชิ้นเนื้อต่อมลูกหมาก ยังมีการตรวจด้วยเครื่องสร้างภาพด้วยสนามแม่เหล็กไฟฟ้า หรือที่หลายคนคุ้นเคยในชื่อ MRI ที่ต่อมลูกหมาก ซึ่งการตรวจ MRI ต่อมลูกหมากก่อนการตรวจชิ้นเนื้อ จะช่วยให้ได้ข้อมูลมากขึ้นว่ามีจุดผิดปกติที่สงสัยมะเร็งต่อมลูกหมากหรือไม่ ถ้ามีสามารถช่วยบอกได้ว่าอยู่ที่ตำแหน่งใดของต่อมลูกหมาก และยังสามารถนำภาพที่ได้จากการตรวจ MRI ไปช่วยในการตรวจชิ้นเนื้อได้อีกด้วย ซึ่งส่งผลให้การตรวจชิ้นเนื้อมีความแม่นยำมากขึ้น การตรวจวิธีนี้มีข้อเสียอยู่บ้าง เช่น ไม่เหมาะในผู้ป่วยที่ไม่สามารถทำ MRI ได้ ผู้ป่วยที่กลัวที่แคบ รวมถึงอาจมีค่าใช้จ่ายในการตรวจเพิ่มขึ้น เป็นต้น

ดังนั้น จะเห็นว่าการวินิจฉัยและรักษามะเร็งต่อมลูกหมากมีทางเลือกและรายละเอียดในการรักษามากขึ้นเมื่อเทียบกับในอดีต ซึ่งส่งผลดีต่อผู้ป่วยโดยตรง นอกจากนี้ยังมีเรื่องน่าสนใจเกี่ยวกับโรคของต่อมลูกหมากและทางเดินปัสสาวะอีกมาก ทางสาขาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล จึงขอเรียนเชิญผู้สนใจเข้าร่วมงานสัปดาห์แห่งการแก้ไขและให้คำปรึกษาปัญหาต่อมลูกหมากและสุขภาพเพศชายเพื่อประชาชน ซึ่งจัดต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี ปีนี้เป็นครั้งที่ 10 ในวันอาทิตย์ที่ 3 ธันวาคม 2566 เวลา 7.30 น. เป็นต้นไป สามารถลงทะเบียนเพื่อสำรองที่นั่งได้ที่ 090-727-8987 ในเวลาราชการ ภายในงานจะมีการบรรยายให้ความรู้เกี่ยวกับโรคต่าง ๆ ของต่อมลูกหมาก และมีโอกาสได้ซักถาม พูดคุยถึงปัญหาต่อมลูกหมากกับอาจารย์แพทย์และแพทย์ประจำบ้านอย่างใกล้ชิด

รศ.นพ.เปรมสันติ์ สังฆ์คุ้ม

คลินิกต่อมลูกหมากและสุขภาพเพศชาย

สาขาศัลยศาสตร์ระบบปัสสาวะ ภาควิชาศัลยศาสตร์

คณะแพทยศาสตร์ รพ.รามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล